TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

• Khái niệm về rủi ro tín dụng

Theo định nghĩa của Ủy ban Basel về các vấn đề quốc tế (BCBS): “Rủi ro tín dụng là rủi ro hoặc sự mất mát do người đi vay hoặc đối tác gây ra.

“Rủi ro là sự không chắc chắn về tổn thất”. Ở Việt Nam trong từ điển kinh tế học hiện đại, rủi ro được định nghĩa: Rủi ro là hoàn cảnh trong đó một sự kiện xảy ra với một xác suất nhất định hoặc trong trường hợp quy mô của sự kiện đó có một phân phối xác suất.

Theo Giáo trình Quản trị tín dụng NHTM: “Rủi ro tín dụng là khảnăng xảy ra những tồn thất ngoài dự kiến cho ngân hàng do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ phần vốn và lãi”

Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng, tuy nhiên có thể hiểu rằng: rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những thiệt hại về mặt kinh tế mà NHTM phải gánh chịu do khách hàng vay vốn thanh toán nợ không đúng hạn hoặc không hoàn trả được nợ vay (cả gốc và lãi).

• Khái niệm về rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng

Có nhiều quan niệm về rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Có quan điểm cho rằng: yếu tố cơ bản của rủi ro là có thể ảnh hưởng đến hành vi tài chính. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng liên quan đến sự không chắc chắn về hoạt động nhận tiền gửi, cho vay và đầu tư hàng ngày của ngân hàng.

Theo quan điểm khác rủi ro là một phần của ngân hàng và lhos có thể tránh được bởi vì ngân hàng không thể đoán trước được khả năng trả nợ trong tương lai của các khách hàng một cách chính xác.

Như vậy có thể hiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng như sau: rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng là những tổn thất có thể xảy ra mà ngân hàng không lường trước được, trong phạm vi không gian và thời gian nhất định.

• Phân loại rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại

Có nhiều loại rủi ro trong hoạt động của các ngân hàng, theo Bessis (2002) các ngân hàng phải đối mặt với các loại rủi ro sau:

• Rủi ro hối đoái

Rủi ro hối đoái là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu tỷ giá hối đoái thay đổi vượt quá thay đổi dự tính/

Tỷ giá hối đoái thường xuyên dao động, sử thay đổi này cùng với trạng thái hối đoái của ngân hàng tạo ra khi nhập thặng dư hoặc thâm hụt tạm thời. Tuy nhiên những thay đổi tỷ giá ngoài dự kiến dẫn đến tổn thất cho ngân hàng.

• Rủi ro lãi suất

Rủi ro lãi duất là khả năng xảy ra tổn thất khi lãi suất thay đổi ngoài dự tính của ngân hàng.

Lãi suất của ngân hàng thường xuyên biến động với mức độ khác nhau có thể dẫn đến tổn thất. Rủi ro lãi suất và rủi ro tín dụng có liên quan chặt chẽ với nhau.

• Rủi ro thanh khoản

Rủi ro thanh khoản là khả năng xảy ra tổn thất cho ngân hàng khi nhu cầu thanh khoản thực tế vượt quá khả năng thanh khoản dự kiến,

Rủi ro thanh khoản làm gia tăng các chi phí để đáp ứng nhu cầu thanh khoản như phải huy động vốn với lãi suất cao hơn hoặc làm cho ngân hàng mất khả năng thanh toán.

• Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu do khách hàng vay không trả nợ đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ vốn và lãi. Rủi ro tín dụng ở hai góc độ là rủi ro từ huy động vốn và rủi ro trong cho vay.

• Các loại rủi ro khác

Ngoài các rủi to ở trên thì còn có các loại rủi ro khác như rủi ro thị trường, rủi ro lệch hạn, rủi ro thanh khoản thị trường, rủi ro hoạt động.

Trong hoạt động kinh doanh các NHTM phải đối mặt với nhiều loại rủi ro tuy nhiên loại rủi ro tín dụng là loại rủi ro phổ biến và quan trọng nhất, đây là loại rủi ro phụ thuộc về phía khách hàng và ngân hàng.

• Nguyên nhân xảy ra rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại

Có nhiều nguyên nhân xảy ra rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM bao gồm cả nguyên nhân từ bên trong và nguyên nhân bên ngoài.

• Nguyên nhân từ bên ngoài

Rủi ro do nguyên nhân bất khả kháng

Trong hoạt động kinh doanh những tai hoạ và rủi ro do thiên tai nhiều khi quá lớn mà con người đành bó tay. Ví dụ: đầu tư trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi những khi gặp bão lụt hay dịch bệnh nhiều khi mất trắng. Nhưng những biến động của thiên nhiên có tính chất chu kỳ hoặc theo mùa thì đối với nhà kinh doanh có sự quan tâm nghiên cứu dự báo đều có thể tránh hoặc hạn chế thiệt hại.

Bên cạnh đó, quá trình tự do hoá tài chính và hội nhập kinh tế quốc tế cũng đem đến nhiều rủi ro tất yếu. Môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, khiến nhiều khách hàng của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật chọn lọc khắc nghiệt của thị trường. Bên cạnh đó, bản thân sự cạnh tranh giữa các ngân hàng cũng khiến cho các ngân hàng trong nước với hệ thống quản lý yếu kém gặp phải nguy cơ rủi ro nợ xấu tăng lên bởi hầu hết các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn sẽ bị các ngân hàng nước ngoài thu hút.

Chu kỳ phát triển kinh tế

Khi nền kinh tế tăng trưởng và ổn định thì hoạt động tín dụng cũng sẽ tăng trưởng theo và ít rủi ro hơn. Ngược lại, khi nền kinh tế rơi vào suy thoái thì sản xuất kinh doanh của khách hàng bị thu hẹp hoặc đình trệ, dẫn tới thua lỗ và bị phá sản.Nếu ngân hàng vẫn mạo hiểm tăng trưởng tín dụng ở mức cao thì khả năng rủi ro không thu đươc nợ sẽ tăng lên.

Rủi ro do quá trình tự do hóa tài chính, hội nhập quốc tế

Xu hướng toàn cầu hóa đang diễn ra sôi động trên toàn thế giới có thể làm cho nợ xấu ngày càng gia tăng khi tạo ra một môi trƣờng cạnh tranh gay gắt, khốc liệt, khiến những khách hàng của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật đào thải khắc nghiệt của thị trường. Thêm vào đó, sự cạnh tranh của các ngân hàng nước ngoài cũng khiến cho các ngân hàng trong nƣớc nếu không quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả thì ngân hàng bị lép vế và mất dần các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn.

Nguyên nhân từ khách hàng vay

Sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trong việc trả nợ

Đối với các doanh nghiệp, khi hồ sơ vay vốn trình lên các cán bộ tín dụng thì đều có mục đích rõ ràng, phƣơng án kinh doanh cụ thể và khả thi; còn các cá nhân thì kê khai đầy đủ mục đích và khả năng tài chính có thể trả nợ đúng hạn. Tuy nhiên, không ít khách hàng sau khi vay lại sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trả nợ sẽ làm cho các ngân hàng bị tổn thất và rủi ro trong vấn đề thu hồi nợ.

• Nguyên nhân từ bên trong

Rủi ro do chính sách tín dụng của ngân hàng

Các khoản vay có vấn đề và các thiệt hại cho vay có thể xảy ra do sơ hở về thủ tục trong nội bộ ngân hàng. Chính sách tín dụng không rõ ràng làm cho hoạt động tín dụng trở nên lệch lạc, dẫn đến việc cấp tín dụng sai lầm, tạo ra những kẽ hở cho người sử dụng vốn lách luật và cuối cùng thì ngân hàng lại phải chịu thiệt thòi.

Do những yếu kém và thiếu sót của cán bộ tín dụng

Các cán bộ tín dụng không nắm vững nghiệp vụ có thể tính toán không chính xác hoặc bỏ lỡ các dự án đầu tư hiệu quả. Hoặc các cán bộ tín dụng do bị áp lực và doanh số cho vay, cần hoàn thành chỉ tiêu nên đã bất chấp mà cấp vốn cho các dự án không có hiệu quả, điều này sẽ gây ra rủi ro lớn cho ngân hàng.

Nhiều vụ án kinh tế lớn trong thời gian vừa qua có liên quan đến cán bộ ngân hàng đã cho thấy sự xuống cấp đạo đức của họ. Một số cán bộ ngân hàng cùng với khách hàng làm giả hồ sơ vay, nâng giá tài sản thế chấp, cầm cố để đƣợc cấp tín dụng nhiều hơn, gây thất thoát không nhỏ cho ngân hàng.

Thiếu giám sát, quản lý sau cho vay

Việc theo dõi, giám sát sau cho vay là nhiệm vụ rất cần thiết và quan trọng đốivới cán bộ tín dụng. Thường xuyên thăm hỏi khách hàng sẽ giúp ngân hàng xác nhận khách hàng có tuân thủ các điều khoản đề ra trong hợp đồng tín dụng hay không, đồng thời sớm phát hiện ra được vấn đề khó khăn, nguy cơ tiềm ẩn của khách hàng để có những biện pháp giảm thiểu rủi ro thích hợp.

"Sản phẩm thuộc FTC Việt Nam. Lưu hành nội bộ"